«Երկիր», 1993թ., 12 մարտի, 45 (386)
«Ադրբեջանի ՆԳ նախարարության մեկուսարանում կան հայեր, որոնք նախկինում ապրում էին Բաքվում»,– մարտի 10-ին Մոսկվայում Ադրբեջանի մշտական ներկայացուցչությունում կայացած մամլո ասուլիսում հայտարարել է հանրապետության անվտանգության փոխնախարար Ն. Աբասովը՝ պատասխանելով 75 հայերի ճակատագրի վերաբերյալ «Հայլուրի» հարցին։ Հիշեցնենք, որ անցյալ տարվա վերջին Ի. Համիդովը հայտնել էր, թե ինքը բանտարկել է այն հայերին, որոնք Բաքու էին եկել իրենց բնակարանները վաճառելու համար։ «Թե ինչն է հիմք ծառայել նրանց բանտարկելու համար՝ ես համապատասխան հարցում եմ արել, բայց տակավին պատասխան չեմ ստացել»,– ասել է նա։ Աբասովը խոստացել է ամեն ինչ անել հայ բանտարկյալներին ազատելու համար։
Աբասովը, որը նախագահ Էլչիբեյի հրամանագրով նշանակվել է պատանդների, ռազմագերիների եւ անհայտ կորածների վերջերս ստեղծված Ադրբեջանի պետական հանձնաժողովի նախագահ, լրագրողներին տեղեկացրել է Անդրանիկ Արշակյանի հետ մարտի 9-ին Մոսկվայում կայացած հանդիպման արդյունքների մասին։ Նա անսպասելի է անվանել ռազմագերիներին «բոլորին բոլորի հետ» փոխանակելու վերաբերյալ հայկական կողմի առաջարկությունը։ (Նշենք, որ ռազմագերիների, պատանդների փոխանակման մասին Ժնեւի 1949թ. կոնվենցիայի համաձայն, ռազմագերիների փոխանակումը կարող է տեղի ունենալ միայն պատերազմի ավարտից հետո): Ժնեւում մարտի վերջին նախանշված կառավարական պատվիրակությունների հանդիպման ժամանակ նախատեսվում է ստորագրել 4 համաձայնագիր՝ բոլոր պատանդների, ծանր հիվանդ ռազմագերիների, դիակների փոխանակման, Հայաստանում եւ Ադրբեջանում ռազմագերիներին պահելու համար պայմաններ ստեղծելու վերաբերյալ։
Ներկայումս, ինչպես հաղորդել է Աբասովը, փոխանակությունն իրականացվում է մասնավոր կարգով՝ «ողջերին ողջերի հետ, ողջերին մեռածների հետ, մեռածներին մեռածների հետ»: «Գնվում ու վաճառվում են թե՛ ողջերը, թե՛ մեռածները», – ասել է նա։ Աբասովի խոսքերով, հայկական կողմն առաջարկել է 1.5 միլիոն ռուբլով փրկագնել ադրբեջանցի մի ռազմագերու։ Նա ասել է, թե նախագահ Էլչիբեյը բանավոր կարգադրություն է արել այն մասին, որ պետական հանձնաժողովի գլխավորությամբ բոլոր ռազմագերիները հավաքվեն մի տեղ։ Ադրբեջանական կողմը մտադիր է նախապատրաստել հայ ռազմագերիների ցուցակը, եւ հենց որ ներկայացվի այն՝ «մենք իսկույն կհրապարակենք»: Լրագրողները տեղեկացան, որ «նորոգումից հետո Ադրբեջանում օտարերկրյա զբոսաշրջիկների կողմից ամենից սիրված վայրերից մեկում» կկազմակերպվի հայ ռազմագերիների մեկ ընդհանուր ճամբար:
«Ցանկալի է, որ թե՛ Հայաստանում եւ թե՛ Ադրբեջանում ռազմագերիները գտնվեն համանման պայմաններում»,– ասել է Աբասովը։ Նրա կարծիքով, ադրբեջանցի ռազմագերիների եւ պատանդների դրությունը Հայաստանում սարսափելի է, թեեւ նշել է, որ հայ գերիները Ադրբեջանում եւս «իդեալական պայմաններում» չեն գտնվում։
Պատասխանելով Ադրբեջանի տարածքում պատանդ վերցված Վրաստանի հայ քաղաքացիների վերաբերյալ հարցին, որոնք եղել են Թբիլիսի-Մոսկվա գնացքում, Աբասովն ասել է, թե իրեն հայտնի են այդ փաստերը։ «Մենք կջանանք ազատել նրանց, ովքեր իբրեւ պատանդ են վերցվել Ադրբեջանի տարածքում»,– հայտարարել է նա։ Աբասովը սադրիչ է անվանել տարբեր երկրների հատուկ ծառայությունների գործունեությունը, որոնք, ըստ իրենց տվյալների, արհեստականորեն կրքեր են բորբոքում՝ կապված լեզգինների, թալիշների եւ քրդերի հետ։ Սակայն «Լեզգինական տեղեկություններ» թերթի գլխավոր խմբագիր Մ. Մուրսալովը, որը գտնվում էր դահլիճում, իր բողոքն է հայտնել Ադրբեջանում տիրող անօրինականության դեմ՝ նշելով, որ անձամբ իրեն ապօրինաբար արտաքսել են Ադրբեջանից։
